Kbs Effen is een van de eerste scholen in Nederland waar leerlingen iedere dag buitenlessen krijgen. Dat is goed voor de gezondheid, de sfeer, de concentratie, de taalontwikkeling, de sociale vaardigheden en het werkt preventief bij gedragsproblemen. ,,Drukke kinderen krijgen de ruimte en verlegen kinderen vergeten dat ze verlegen zijn.”
“Buitenles is leuk. Je kunt nu eindelijk eens wat dingen doen”, zegt Rick (11) die zojuist als eerste van de klas zijn zelfgebouwde bootje aan de overkant van een meertje heeft weten te krijgen. De leerlingen van de katholieke basisschool in Effen krijgen iedere dag een of twee uur buiten les. Dat heeft zichtbaar effect op de kinderen. Ontspannen wandelt groep 7/8 van meester Bas van den Broek naar een meertje in natuurgebied De Rith, dat vlakbij ligt.
Concentratie bij de picknicktafel
Dat er onderweg gekletst wordt, is niet erg. Als een leerling een stukje over het grasveld rent, dan kan dat gewoon. Wie veel energie heeft, raakt dat buiten vanzelf kwijt. Als de les begint bij een picknicktafel is iedereen van nature geconcentreerd. Om de beurt klimt een scholier op tafel om uit te leggen wat voor soort bootje of vlot hij of zij gemaakt heeft. “Kinderen vergeten buiten dat ze verlegen zijn. Ze vertellen gewoon hun verhaal. Dat zorgt voor zelfvertrouwen”, aldus Van den Broek. ,,Iedereen heeft zijn eigen karakter. In de buitenlucht wordt dat makkelijker geaccepteerd. En zaken zoals pesten, waar je gewoonlijk een groepsgesprek over voert in de klas, lossen als vanzelf op. Dat wordt meteen uitgepraat.”
Hoe gaan die dingen ooit vooruit komen?
Als de vaartuigen in het water worden gezet, wordt er gelachen, geroepen, met takken in het water geslagen en in de zeilen geblazen. De opdracht was om een legopoppetje aan de overkant van het meertje af te leveren. Hoe? Dat mogen de kinderen zelf uitvogelen. Het levert een vloot van allerlei soorten bootjes en vlotten op die de scholieren in de afgelopen dagen gemaakt hebben.
,,Hoe gaan die dingen ooit vooruit komen?”, zo stelt Beer de vraag waar iedereen zich zorgen over maakt. Dat blijkt mee te vallen. Er staat een beetje stroming in het meertje waardoor de meeste creaties de overkant bereiken. Lars (11) heeft een bouwsel van piepschuim, takken en een zeil. ,,De takken houden de boot stabiel”, zegt hij. Hij heeft goed nagedacht over zijn boot en haalt als beloning de tweede plaats.
Er zijn minder clubjes. Iedereen praat met iedereen
Het is een leerzame ervaring. Het thema is zes weken lang wetenschap en techniek en leerlingen moeten bij deze opdracht zelf nadenken over drijven, varen, gewicht, stabiliteit, de constructie en het ontwerp van het vaartuig. Het is handenarbeid, techniek en kennis van de natuur ineen. Van den Broek merkt dat de klas sinds de invoering van de buitenlessen meer een geheel is. ,,Niemand valt buiten de boot. Er zijn ook minder clubjes. Iedereen praat met iedereen. Buitenlessen werken goed voor de omgang met elkaar.”
De eerste school in Nederland
Een compleet lesprogramma dat op de natuur is geïnspireerd is uniek in Nederland. De school in Effen is de eerste die het FONK-concept (zie kader) heeft omarmd. Buiten het FONK-concept zijn andere scholen ook al met buitenlessen bezig zoals basisschool het Beekdal in Chaam. Deze school geeft al jaren onderwijs wat zowel binnen als buiten plaatsvindt. Elke dag.
“Iedereen weet inmiddels dat bewegen en de natuur goed zijn voor de gezondheid. Daarnaast zijn er een heleboel positieve effecten zoals verantwoordelijkheid nemen, doorzettingsvermogen en flexibiliteit. Dat sluit perfect aan op de visie die we als school al hadden”, zegt locatiedirecteur Lieke Gruyters. “Ons team staat er honderd procent achter. Ik heb ouders gebeld en ook die zijn allemaal positief. Veel mensen komen eind deze week meehelpen bij de aanleg van onze supergroene speelplaats met buitenlokalen. De betrokkenheid is groot in Effen.”
Onze aanpak is preventief
Het idee is afkomstig uit een samenwerkingsverband tussen INOS de overkoepelende stichting voor primair onderwijs in Breda en de adviserende stichting Wij zijn jong. “Verschillende wetenschappelijke onderzoeken wijzen in dezelfde richting. Dit is een effectieve manier van lesgeven die goed is voor alle kinderen. Daarnaast worden problemen zoals adhd, hypergevoeligheid en verlegenheid verzacht en zijn soms zelfs geen probleem meer”, zegt Marjon Kollau van FONK. “Onze FONK-aanpak is preventief. Tegenwoordig worden er programma’s en therapieën ingezet om gedrags- en leerproblemen aan te pakken. Het is nog moeilijk te meten, maar wij spelen daar van tevoren al op in en verwachten dat kinderen baat hebben bij buitenonderwijs en dat er minder uitval zal ontstaan.”
Blubber op de jas
Aan het eind van de les laat een van de jongens zijn natte schoenen zien. Op de jas van Merel (11) zit blubber. “Dat geeft niet”, zegt Merel. Ouders begrijpen dat de kleding van hun kinderen wel eens onder de spetters zit. Tijdens de buitenles van meester Bas is het koud. “Dat hoort erbij. Bij regen gaan we ook naar buiten. Vanmiddag gaan we buiten een spellingsles doen met woorden die aan bomen hangen”, zegt Van den Broek alsof het de normaalste zaak van de wereld is. En dat is het in Effen inmiddels ook.
FONK speelt in op snel veranderende maatschappij
De stichting FONK heeft voor de natuur gekozen als uitgangspunt voor het leren, omdat studies aantonen dat de kinderen in de natuur meer kennis opdoen, hun zintuigen beter ontwikkelen, socialer worden en zich emotioneel gezien stabieler ontwikkelen. Buitenlessen zijn goed voor de taalontwikkeling, zorgen voor meer veerkracht, flexibiliteit, doorzettingsvermogen, zelfvertrouwen, zelfstandigheid en inventiviteit. Het zijn eigenschappen die kinderen en jongeren nodig hebben in een snel veranderende maatschappij. De katholieke onderwijsstichting voor primair onderwijs in Breda, INOS, wil het concept eerst in Effen opstarten.
Voorzitter Nicole van Son: “We gaan het goed neerzetten in Effen en vervolgens kijken we welke andere scholen in aanmerking komen om delen van het programma of het gehele concept over te nemen. Niet iedereen heeft zoveel groen rond zijn school.” FONK is een onderdeel van Wij zijn jong, een stichting die het onderwijs ondersteunt met adviezen en begeleiding.
Bron: BN De Stem
